Erozyon Nedir? Nasıl Oluşur? Çeşitleri?

erozyon nedir nasil ortaya cikar eroyon korunma yollari

Kısa ve Hızlı Bilgi: (Yazının tamamının özeti sunulmuştur.)

Toprağın dış kuvvetler (su, rüzgar, sel vb) ile  taşınması olayına erozyon denir.

Türkiye’nin bütün coğrafi bölgelerinde erozyon görülmekle birlikte, erozyonun en çok görülüğü bölge İç Anadolu Bölgesi’dir.

Erozyonun Çeşitleri

  1. Rüzgar Erozyonu
  2. Su Erozyonu
  3. Çığ Erozyonu
  4. Yerçekimi Erozyonu

Erozyonun Nedenleri

  1. Arazinin Engebeli ve Eğimli Olması
  2. Bitki Örtüsünün Tahrip Edilmesi
  3. İklimin Etkisi
  4. Toprağın ve Ana Kayanın Etkisi
  5. Arazinin Yanlış Kullanılması

Erozyonun Sonuçları

  1. Tarımsal verim azalmaktadır.
  2. Barajlar taşınan topraklarla dolmaktadır. Bu da barajın ömrünü azaltır.
  3. Erozyon olan bölgede taşlık ve kayalık araziler oluşur.
  4. Erozyon olan bölgede yeşil alanların azalır.
  5. Çölleşme başlar.
  6. Kırsaldan şehirlere göç artar. (Tarım arazisi verimsizleştiğinden)

Erozyonu Azaltmanın Yolları

  1. Ağaçlandırma çalışmaları yapılmalıdır. (Özellikle çıplak araziler.)
  2. Ormanlar korunmalıdır.
  3. Meraların otlatılması azaltılmalı.
  4. Akarsu yataklarımız ıslah edilmelidir.
  5. Erozyon konusunda ülke olarak bilinçlenmeliyiz.
  6. Araziler eğim doğrultusunda sürülmemelidir.
  7. Anız yakılmamalıdır.
  8. Nadas sistemi uygulamak yerine nöbetleşe ekim yapılmalıdır.

Şimdi Erozyon hakkında ayrıntılı bilgi verelim:


“Toprak, uğrunda ölen varsa vatandır “bu kutsal söz bizim topraklarımızın kıymetini bize en güzel şekilde anlatmaktadır. Bu vatan topraklarında birçok düşman ile savaşıp onları alt ettik. Ama bir düşman var ki bu düşmanla mücadele gerçekten zor. O da görünmez düşman Erozyondur. Toprağın en kıymetli bölümünü alıp götüren erozyona topraklarımızın gizli düşmanı diyebiliriz.

Erozyon Nedir?

erozyon nedirErozyon terimi Fransızca “Erosion” kelimesinden alınmıştır ve anlamı “dağılma” demektir. Genel olarak erozyon kavramı geniş anlam taşımaktadır. Toprakla beraber bir çok alanda (tıpta, teknolojide, sosyoloji vb) kullanılmaktadır. Erozyon günümüzde toprağın en önemli sorunlarından sayılır. Hatta bazı uzmanlar toprak erozyonunu kanser hastalığı ile mukayese ediyorlar. Bu da rastgele yapılan bir benzetme değildir. Öyle ki, halen Erozyonun önünü tam olarak kesmek mümkün değildir. Aynı kanserin önüne geçilemez bir hastalık olduğu gibi erozyonunda önüne maalesef geçemiyoruz. Erozyon nedir? Erozyon toprağa nasıl etkiler? Tüm bu sorulara açıklık getirmek için erozyon süreci hakkında bilgilere göz atalım.

Erozyonun Çeşitleri

Genel olarak Erozyonun etkili olan iki biçimi vardır. Su erozyonu ve rüzgar erozyonu. (Çığ ve yerçekimi erozyonu çok etkili değildir.) Su erozyonu esasen engebeli alanlarda suyun çarpma gücünün etkisi oluşur. Çoğunlukla dağlık bölgelerde sel sularının toprağı taşıması gözle görülebilir bir durumdur. Ülkemizde son zamanlarda bu sorunların üzerine sıkça konuşulmakta ve devlet tarafından çeşitli projelerle erozyonun azaltılması hedeflenmektedir.

Erozyonla oluşmasında insanın ekonomik faaliyetleri ve doğaya gereksiz müdahaleleri önemli bir rol oynar. Örnek olarak yaylalarda hayvanları otlatmak için bilinçsiz bir şekilde yamaçlara çıkarılmasını gösterilebilir. Tabi bu da erozyon sürecinin hızlanmasına yol açıyor. Fakat insanların etkisiyle erozyon sürecinin hızlanmasına etkisi bununla bitmiyor. Ormanların yok edilmesi, yangınların sonucunda bitki örtüsünün yok olması, çölleşme vb. insanların yarattığı beşeri sorunlar ezoryona neden olur.

Dediğimiz gibi erozyon süreci doğal süreç olup doğada ardı kesilmeden devam ediyor. Bu sürece insan müdahalesi olduğunda ise erozyonda aşırı hızlanma olur. Basit bir örnek ele alalım. Eğer balta değmemiş orman ile kaplı olan yamaçlarda yılda bir hektardan 5-10 kg toprak erozyona uğruyorsa, hesaplamar dahilinde toprağın 20 cm kaybolması için 200-400 bin yıl gerekir. Aynı zamanda her yıl 1 hektar orman araziside 1-5 ton toprak geri kurtarır. Bu kurtarmayı da hesapladığımı zaman 20 cm toprağın gitmesi için 2000-4000 yıl gereklidir. Demek ki, doğal ortamda bitki ile iyi kaplanmış yamaçlardaki toprakların erozyona uğraması, genellikle bitkisiz arazilerden çok daha yavaş olmaktadır. Bu yüzden ormanlarımızı iyi korumamız hatta bir ağaç dikerek ülkemize kazanç sağlamalıyız.

Daha öncede belirttiğimiz gibi Erozyonun 2. türü rüzgar erozyonudur. Erozyonun bu türü su erozyonundan farklı olarak dağlık arazide değil, düz alanlarda oluşur. Bu erozyonun en bariz örneği toprakların rüzgarla savrulmasıdır. Rüzgar erozyonu toz fırtınası ve günlük rüzgarlar şeklinde gerçekleşir. Toz fırtınaları her zaman karşımıza çıkmasada toprak için çok tehlikeli bir durumdur. Toz fırtınası toprağın 15-20 cm’e kadar üst katını götürebilir. Toz fırtınası sırasında toprağın iri partikülleri küçük mesafelere taşınır ve tekrar bir bir yere tutunabilir.Toprağın en küçük partikülleri ise hava daki etkili rüzgar ile kaynağından on, yüz ve hatta bin kilometrce mesafeye taşınabilir.

Bugün erozyon sorununun daha büyük boyutlara gelmesinde ormanlarımızın toplu şekilde yok edilmesi önemli bir rol oynuyor. Ülkemizde orman yangınları ve bilinçsiz bir şekilde ormanların ve bitki örtüsünün yok edilmesi erozyonu arttırmaktadır. Ama halkımız artık bu konulara daha duyarlı olduğu için ağaçlandırma çalışmaları hız kazanmış ayrıca bitki örtüsünün tahribi azalmıtır. Özellikle devlet destekli ağaçlandırma çalışmaları hızla devam etmektedir.

Erozyon Küresel Bir Sorundur

Verdiğimiz bu bilgiler eşiğinde Erozyonun küresel sorun olduğunu açıkça göstermektedir. Bugün dünya nüfusunun yüksek artışı sonucunda gıda maddelerinin azalması tarımı daha da önemli bir hale getirmiştir. Böyle bir ortamda ülkemizin topraklarında bulunan ekime uygun yararlı toprakların erozyondan korunması önemlidir. Erozyon sürecinin önlemek mümkün olmasa da yavaşlatmak ya da doğal hızını azaltmak mümkündür. Erozyonu engellemek için ne yapmak gerekir? Ülkemizi bu düşmandan korumak için üzerimize hangi görevler düşüyor? Bunun için aşağıdaki tedbirleri yapmak ülkemiz için en doğrusu olacaktır.

Erozyondan Korunma Yolları

Toprak erozyonu ile mücadele sorununun çözümünde her şeyden önce onun ortaya çıkmasına neden olan faktörleri ortadan kaldırmak gerekir. Yamaçlarda toprakların fiziksel durumunu iyileştirmek ve böylece yağmur sularının tamamen toprağa nüfuz etmesini sağlamak için bitki örtüsü olmayan alanlarda kültür bitkileri ekmek, mineral ve organik gübreleri de kullanmak gerekir. Bunun sonucunda toprağın su tutması ve su sızdırma özelliği artıyor. Düşen yağışlar toprağa işlerken, toprağın kaybolup gitmesine izin verilmemektedir.

Erozyonun önlenmesinde bitkilerin rolü çok büyüktür. Burada çok yıllık bitkiler daha etkili sonuç vermektedir. Kısa süreli yaşam süren bitkilerden ise erozyona karşı mücadelede en çok önem arz eden buğday, arpa gibi ekilen tahıl ürünleridir. Onlarda ekildiği zaman toprağı erozyondan kısmen korur.

Ülkemizde önemli sorunlardan biride rüzgar erozyonuna önlenmesidir. Özellikle ülkemizin rüzgar gücü düşünüldüğünde rüzgara bağlı kum savrulmalarının önlenmesi gerekmektedir. Öyle ki, arazide bulunan açık kum tepecikleri rüzgârla savrularak, yerleşim birimlerini, demir ve otoyolları, sulama kanallarını, ekin ve bağ alanları gibi yerleri gelerek insanların yaşam tarzına olumsuz etki etmektedir. Savrulmanın önüne geçebilmek için bu tepeciklerin yüzeyini bazı malzemelerle kaplamak mümkün gözükse de en güzel yöntem arazinin toprak yapısına uygun çayır alanları oluşturmak toprağı koruyacaktır.

Toprak Nedir?

Dünya yüzeyinin üst bereketli, mineral madde ve organik kalıntılardan oluşan yumuşak katına toprak denir. Toprağın %90-95’i aşınma sonucunda kırıntı haline dönüşür ve ana kayalar oluşur. Diğer %5-10’u ise yok olmuş canlı organizmaların kalıntılarından  (Humus yani çürümelere bağlı) oluşur. Humus miktarı toprağın verimliliğini belirleyen temel göstergedir. Humus ne kadar fazla olursa, toprağın rengi bir o kadar koyu ve verimliliği çok olur. Verimliliğine göre topraklar:
a) Verimli (siyah, kahverengi): Humus miktarı 5-15%, gözenekli, kalınlığı 1 m kadardır.
b) Verimsiz (gri, çorak): Humus miktarı %2-5 civarındadır.

Toprak şu faktörlerin etkisi altında oluşur: Ana katman, iklim, yeraltı suyu, zaman, bitki, hayvan ve insan. Bu saydığımız maddelerin toprağın oluşmasından az yada çok etkisi vardır. Toprağın oluşumunda çeşitli faktörlerin etkisi gerekir. Toprak sıcak ve kuru (tropikal), soğuk ve kuru (kutup) iklim kuşaklarında, rutubetli ve buharlaşmanın aşırı fazla ve az olduğu bölgelerde çok geç ortaya çıkar veya hiç oluşmaz.
Yüksek dağlarda erozyon güçlü olduğundan toprak ince olur. Dağ eteklerinde ve ovalarda kalın toprak tabakası oluşur. Ilımlı iklimler ise toprağın oluşması için elverişlidir. Toprak erozyonu toprağın verimli tabakasının su ve rüzgar aracılığı ile kaybolmasıdır.

Kaynak / Alıntı Yapmak İsterseniz

Bu sayfadaki içeriği herhangi bir paylaşım platformunda ya da web sitenizde kullanmak isterseniz, lütfen bu sayfayı orijinal kaynak olarak belirtmek için aşağıdaki hazır kodu kullanın. Kopyalayın ve kaynak göstermek istediğiniz yere yapıştırın.

Bu Sayfanın Son Güncelleme Tarihi: 3 Haziran 2017

Merhaba meraklı ziyaretçimiz! Bir uzmanın cevap vermesini istediğiniz bir sorunuz mu var? Sorunuzu bize yorum yaparak sorabilirsiniz. Lütfen sorunuzu net bir şekilde açıklamayı unutmayın. Her soruya cevap veremeyiz, ancak elimizden gelenin en iyisini yapacağız.

Bir yorum yap

Bir Yorum Var

  1. Elif z